ק{ס צ/עג עמוז אעפ19ד660 .ע )א סא 2תתטד,א תענ{ז 9' אעצעםס}6841ס װפ1פמפזצ
צהת8א 1188 198תפנצ 1611841ם 5?12182846 אעצע1דפ 1 סא
24 אטש?ץ פעאצשצפונא 121
תו!גטטאז (100טסז0תג316845/ 14160121) . 4/. אע
2
צם דאט) א06סט מפושס1ץ, 41,א110/או
9 499,461 1א , 91 .1111 2411
אט דאעס צססם תמפנסטפנצ 41 א10דע, א פדדעפט4-4 ,59 1א , 1דפ עט 1ד דע
60 881124מ19110פסנצ | 250-4900 413
)תע0ס. מע ויאע6אצ0ס80מגפ1נסמ1צ. ציעלעץ
עתד תסע ספאזספתאש? עס ןא,זא צתע4א תמ1ן1 תפ1וממנצ }ג,;11טסו1ם סתע8 ןעפ אק צ4ע1פ
;צם פעפונצסעע ,לע
4 1 01960ט) .ם 1006 1
1 1זט06ץט) 106 67 4716/ /ד111זזם1 11811ט711ב) זזוסנוזש6פ 1116 101111601101 1 ז111/50//10 .ם חזחטזסם הוח 100016 8160 208 06 +ז6ט10 1ס1011110011 16/3008 151911160118 0561 .כן /161
1010111115/6 800 614 5001 101111601101 679ט0111/'ש 160116116 8114 /רזזהבן 2 עס פמתאטזםץ סא פּמתעמזאתזא זא ז6116) 000 310615/1 8 1101
{ססתץפ 1201010021 8 68000/4.18קן 201060 עס ,6טחט 6װ00/66 סת 1 זסז1 002068 תסתק010ס עטס ע10 תסחהז1קפת1 סת 1 . ש016811014 100150 04 .151261 ,0ז16:05216 }0 1ת11202 600161/' 2084 0ס1סת 406 שט 4692 8
1285 /?זסקןסענק 4611606021ת1 סת8 +12עץעקסס 106 16506048 /6016-) 8008 ת310015 21ת14210 סת 1 תזגמנסס ססטק סח} ת1 /6ח614 18 4106 415 ,1606טשסתא עטס 04 0684 106 10 .פאססט ;טס תז -1460414160 06 גס ז106ס0 124עץעקסס +תסעזטס סת חס1תטצ 104 אעסטץ תגםקזס תג 15 +1 עס -- 0068 סתטז ששסחא טסץ 14 עס - צעסטצ 4018 0 +18צץקסס 6ע2061 תג 0(סת טסץ 1 .18061ט0ץ8ע01981121110 21 11גתזס צט עס ,153א 413-256-4900 24 סתסתק עט 5ט 024204ס 16256קן
גי רובאקין,
די נסיונות פון א יידישן דאקטאר
איבּערועצט פון שׁ. בּא פטאמסקי,
=
ווי לג /
דרוקעריי , װוילנער פארלאג" קליין סטעפן גאט 23,
ג' רובּאקין,
די נסיונות פון א יידישן דאקטאר
איגערזעצט פון ש, בּא סטאמסקי,
2
וויל נ א
דרוקעריי װילנער פארלאג" קליין סטעפן גאס 23.
מיט פירהונדפרם יאָר צוריק האָט געלעבּט אין דער שמאָט רוים אַן אײרעלער דאָקטאָר מיטן נאָמען יצחק דושעמס, דער דאָקטאָר האָט געהאַט פן אײגן הױיז און האָט דאָרטן געוואוינט מיט זײין פרוי לאה און מים צװײ זין, דער יינגערער זון איז אַלט געװוען צעהן יאָר, דעם עלטערן איז גענאַנגען דאָס צוועלפמע,
פומצן יאָר האָט יצחק פֿאַרבּראַכט מיט זיין פרוי רואיג און גליקליך, לאה איז געוועון פאַרמאָן אין דער בּעל:הבּתישקײיט און האָט דערצויגן די קינדער. יצחק האָט געמאָן זיין זאַך -- האָט געהײלט די קראַנקע,
יצחק איז געוועון אײינער פון די בּעסמע דאָקטױירים אין רוים, און דעריבּער פלעגן צו אים קומען זעהר א סך קראַנקע, ײדן און קריסטן, יצחק פלעגט קיינעם נימ אָםּ. זאָגן אין הילף. ער האָט אַלעמען געהיילט, ניט געשפּאָרט קײן צײמ און קיין מי, די רײכע פלעגן אים בּאַצאָלן פאַר זיין טרחה! אָרימע לײיש פלענן נאָך פון אים בּאַקומען מתּנות,
בּשעת קיין חלאים זיינען ניט געווען, פלעגט יצחס, זיצן אין קאַבּינעט, און צוגרײטן רפואותּ, לײענען בּיכער ! אויף פאַרשײדענע שפּראַכן און אַלץ זעהן װאָס מער צו דערגײן אין מעדיצין, יצחק איז געװעזן זעהר 8געלערנטער מענטש, אָבּער ער האָט פאַרשטאַנען, אַז דאָס, װאָס ער קען,, איז נאָך אַלץ וויניג, ער האָט פון אַלץ געװאָלם ויסן---ווי אזוי און פּאַרװאָס עם בּאַװעגן זיך איבּערן הימל
-- 8 --
די זון, די לבנח און די שמערן! װי אַזױ און פאַרװאָס עס ואקסן די בּימער און די גראָזן: וועלכע גראָזן זיינען ניצ. לאַך פאַרן מענטשן און וועלכע---שעדלאך: װוי איז געבּויט דעם מענששנם קערפּער, פון װאָס קומען פֿאַרשײדענע קראנקײטן, װי אַװי דאַרף מען די דאָיקע קראַנקײטן הײלן, 6
שעהן לאַנג פלעגט יצחק אָפּױצן איבּער די בּיכער און אלץ מראַכטן וועגן די אַלע פּראגן,
אײנמאָל אין אָונט אין יצחק געועסן כּא זיך אין |קאַבּינעט און האָט געלײענט א בּוך, מיט אַמאָל האָט זיך דערהערט פון גאַם עפּעם אַ געשריי און אַ מומל, יצחק האָט געעפנט אַפעסטער און האָט דערזעהן, װי צו זיין הױז לאָזט זיך אגרויטער המון מענטשן, פאָראוים מראָנט מען אויף אַ בּעטל עפעם אֿן אַלטן מאַן, דער אַלטער אי איו, גאַנצן פאַרגאָסן מיש בּלוט. די זאַכן זיינע זיינען אָפּגעריסן און אָפּגעשליסן,., ער ליגט אויפן בּעטל מיט פאַרמאַכמט אויגן און קוים װאָס ער קרעכצעט,
יצחק האָט גלייך דערקענט דעם אלטן, דאָם איז געווען אֿן אָרימער יד ר' אַהרן, װאָט פלענט אָפּטמאָל אַרײנקומען צו אים,
יצחק איז אַרױים אויפן גאס און האָט געפרעגט, װאָס ס'האָט פּאַסירט,
-- אַן אומגליק, אגרויסער אומגליק! --- האָט מען אים געענשפערם---דער אַלטער ר' אַהרן שמאַרבּט אַװעם . ער איז אַראָפּגעפאַלן פון אַלײמער און האָט זיך זעער
צומזיקט, מיר האָבּן אים געפונען אין 8 לוזשע בלומ.
| יצחק האָט געהײיסן אַרײנטראָגן דעם אַלטן צו זיך אין שטובּ, עטלאַכע מענטשן האָבּן פאָרױיכטיק אַרויפגע;
- ה-- 4 =
טראָגן ר' אַהרנען צום דאָקטאָר און האָבּן אים אַװעקנע. לײגט אויף 8 קאַנאַפּע,
דער דאָקטאָר האָט זיך געשטעלט לעבּן חולה אויף די קני און האָט אים גענומען אױסהאָרכן און אַרומקוקן, צי ס'איז בַּא אים חלילה קיין בּיין ניט צובּראָכן, קיין בּראָך האָט ער ניט געפונען, נאָר דער חולה אין געװעון איני גאַנצן בּלאָ, ער האָט פאַרלאָרן זעער פיל בּלוט און מ'האָט זיך געדאַרפּט ריכטן, אַז אָט-אָט שמאַרבּט ער אַװעק,
-- פ'אַר אַן אומגליק, ס'אַר אַן אומגליק! האָבּן די אַדומיקע. געבּראָכן מיט די הענט --- ער שמאַרבּט, נעבּאַר, אַװעק ר' אהרן!..,
אַלע האָבּן אים זעער ליבּ געהאָט, דעם אַלטן ר' אַהרונען, װײל ער איז געוועון זעער אַגוטעד און ועער אַן ערלאַכער מאַן, קיינער האָט אים אָבּער איצט ניט געקאָנט העלפן, |
בּאַלד האָבּן די זײטיקע מענטשן פאַרלאָז! דעם דאָכ. טאָרם הויז, און דער דאָקטאָר מיטן חולה זיינען פּאַרבּליבּן אַלײן,
ר' אַהרן איז געלענן אַ געחלשמער, אַ בּלאַסער און א קאַלטער, . פונקט װי אמת, | דער דאָקטאָר איז געשמאַנען איבּער אים און האָט נעמראַכט! |
--- אָט שמאַ-בּט ער אַװעק, ר' אַהרן! אָט שמאַרבּט אַװעק אַזאַ וואוילער מענטש! ניטאָ קײן מימל אים צו ראַ. טעװוען! קיינער װעט אים שוין לעבּעדיק ניט מאַכן! קיינער קען שוין קין פרישן בּלוט אין זינע אָדערן ניט אַרײנגיסן!.,
יצחק האָט איבּערגעבּונדן דעם חולה די וואונדן.
דאה { =
דער אַלטער איז געלענן אָן אָטעם, די אױגן פאַרמאַכט, די הענט אַראָפּגעלאָון,..
יצחק האָט געקוקט אוף אים און האָט צו זיך פֿלײן גערעדמי
-- גײין, מטאָר אים אַזױ ניש לאָז! מ'מוז פאַר אים געפינען א רפואה! ער האָט פּאַרלאָרן אַזיפיל בּלוט. אױב ער װעםט ױך אַפילו יע אָפּטשוכען, אין אויך זיין לעבּן קיין לעבּן ניש, אָן בּלוט װעט ער לאַנג ניט ציעי,,, איך מוז פּרובן איבּערגיסן אין זיינע אָרערן בּלוט פון אַ צווייטן מענטשן!,,, אמת, קיינער האָט דאָס נאָך פאַ ר מיר ניט געמאָן, נאָר איך מוז דאָם מאָן! אפשר?,,, אפשר װעט זיך דאָס מיר איינגעבּן? = און אַז דאָס װעט זיך מיר איין. געבּן, װעל איך דאָך קענען אויסהיילן פון בּלוט - אָרימקײט אַזיפיל מענטשןן,,,
8גאַנצע נאַכט אין דער דאָקטאָר ניט אָפּנעטראָמן פון אחרנען, פאַרטאָג האָט ער ױך צוגעלײגט נאָר אויף 8 פּאָר שׁעה און דערנאָך װידער גענומען זיך צו דער אוי? בּעש: ער האָט זיך געלערנט. וי אַזױ איבערצוגיסן דאָט בּלוט פון אײין בּעל:חיים אין דעם אַנדערן, יצחק האָט געוואוסט, אַן די אָדערן, אין וועלכע דאָס בּלוט פליסט, זײנען געבּויט בא די מענטשן און בֹּא די חיות אויף איין שטײַגער. ער האָט גענומען צוײ קיניגלאך'), האָט אוים. געצאַפּט פון אײינעם אסך בּלוט און אַרײנגעגאָסן עס אין דעם בְּלוט פון צװײטן קיניגל. עשלאַכע טעג נאָכאַנאַנד האָט ער געמאַכט אזינע פּראָבּעם, אחרן איז דערווייל געלעגן 8 פֿאַרחלשמער, דער דאָקטאָר האָט געאַרבּעט מיט אַלץ
') קראָליקעס,
כּחות און האָט געהאַט אין זינען נאָר אײן זאַך---װי אַזױי צו ראַטעװען אים פון טויט, די ערשטע פּראָבּעם האָבּן זיך ניםט אײנגעגעבּן; אין עטלאַכע מינוט אַרום נאָך דער אָפּעראַציע פלעגט דעט קיניגל, נעבּאַך, װאַרפן אין 8 קאָנ. וואולסיע און ער פלענט אַװעקפּגרן, בּיסלאַכװײז אָבּער האָט זיך יצחק אויסגעלערנט די זאך, און סוף:כל:סוף האָבּן זיך. זיינע פּראָבּעם זעער גוט אינגעגעבּן, ער האָט אַזױ קונציק איבּערגעגאָסן דאָס בּלוט פון איין קיניגל אין דעם אַנדערן, אַז בּיידע זיינען געבּליבּן לעבּן,
--- דאַנקען גאָט!---האָט יצחק דאַן געואָגט---אַ האַלבּע אַרבּעט אין שוין אָפּגעטאָן!
כּדי צו זיין זיכער אין זיך אַלײן, האָט ער נאָך אמאָל צװאַנציק איבּערגעחורט די פּראָבּעם, אַלע פּראָבּעם האָבּן זיך אײנגעגעבּן, דאַן האָט ער אָפּגעװישט דעם שוויים פון זײן פּנים און געואָגט;
-- ס'איז = דאָ. אַ מיטל אויסצוהײילן בּלוט:אָרימע מענטשן, מ'קען איבּערגיסן בּלוט פון איינעם אין דעם אנ דערן: איך האָב דאָס אַלײן געועהן, אַלײן מיט מײנע אײ: גענע הענט געמאַכט, איך בּין דערגאַנגען דעם אמת, און קיינער װעם מיר שוין ניט קענען איבּעררײדן, אַז ס'איז ניט אַזױ, יצחק האָט זיך זעער געפריים מיט זיין ערפּינדונג, ער איז צוגעגאַנגען צו זײן פרוי און האָט איר אויך אָנגעואָגט די פרײלאַכע בּשורה!;
--- פרײי. זיך, לאה,.--האָט ער געואָגט צו איר מיט א שיינענדיק פּנים---איך האָבּ געפונען אַ נייעם מיטל וי צן הײילן קראַנקע, איך װעל אינגיכן אַהרנען שטעלן אויף די פיס '
== ?7 =
און ער האָט איר אויסדערצײילט אַלץ ועגן זײן אַר, בּעט, לאה האָט זיך געפרייט צואַמען מיט אים,
--- מאָרגן, ---האָט יצחק װײט.ר געואָגמ,---װעל איךר ארײנגיסן. אין אַהרנס אָדערן פּרישן בּלוט, = און אויבּ. מיין האַנט וועם יש אַ ציטער טאָן, = בִּין איך זיכער, אַן אהרן ועט זיין פריש און געזונט!
-- זאָג מיר, מיין טײערער, האָט לאה געפרענט - צי כּיסטו פאַקע זיכער, אַז דין האַנט װעט ניט אַ ציטער מאָן}
-- שרעק זיך ניט, לאה, --- האָט איר יצחק בַּאַרו= איקט--ניט צום ערשטן מאָל קומט מיר אוים צו האַלטן דעם מעסער אין האַנט! ער האָט איר אַ קוש געטאָן. און אין ארײין צו זיך אין צימער,
פּלוצלינג האָט זיך דערהערט אַ שטאַרקער קלאפ אין טיר, --- עפנט! עפנש גיכער! האָבּן זיך געהערט קולית פון גאַס,. לאה איז צונעלאָפּן צום מיר, האָט זי געעפנט און איז אָפּגעטראָטן פּאַרוואונדערט צוריק,. פֿאַר איר - איז געשט צנען עפעם אַמענטש. אין רייכע סאַמעטענע. קליירער און הינטער. אים---נאָךְ. עטלאַכע - אין. בּאַגולטע. פּאַנצערם און אין ששאָלענע. העלמען, מים שוועררן בֹּא די זייטן אין מיט שפּיון אין די הענט.
-- דאָ וואוינט דער דאָקטאָר יצחק דזשעמם?!--האָט עפרעגט רער מענטש אין די שװאַרצע קלײידער, לאח האָט זיך אַזױ רערשראָקן פּאַר די אומכּאַקאַנטע געסט,, אַז זי האָט א װאָרט נים געקאָנט = אויסרידן, די ײרן האָבּן דאַן גע. וואוינט אין בּאַזונדערע קװאַרטאַלן, אין געטאָס, און אין די דאָזיקע געטאָס פלענט מען זעלטן װען זעהן בּאַװאָפנטע מענטשן,
--- זיין הײליקײט, דער פּױפּסט אינאָקענטיום דער 111 א,
ר
האר (8 אט
האָט אונז געשיקט אַהערצו, מימן בּאַפּעל צו בּרענגען אין זיין פּאַלאַץ דעם דאָקטאָר יצחק דושעמס,--האָט געואָגט דער אומבּאַקאַנטער,
אַז לאה האָט דערהערט די װערטער, האָט זי ױךף. בּיטער פּונאַנדערגעװיינש, קיין גוטס האָבּן איר דעם פּױפּסטם שלוחים ניט אָנגעזאָגט,
זי איז אַרײן צום מאַן, האָט אים דערציילט, אַז מ'איז געקומען צו אים פון פּױפּסט, און האָט זיך נאָך שטאַרקער צעװײנט,
--- װאָס וויינסטו, לאה?---האָט איר יצחק געמרייסט -- צי דען איז דאָס אַן ערשטער מאָל, אַז מ'רופט מיך צוּ הויכ? געשטעלטע חלאים?
ער האָט איר א קוש געטאָן און איז אַרױסגעגאַנגען צו די שלוהים.
---. קומט,--האָט ער געזאָגט-- איך בּין גרייט!
טהאָט געבּראַכט יצחקן אין פּאַלאַץ, שר גײם אַרױף אויף די מירמלשטײנערנע טרעפּ, קומט אַרײן- פון איין זאל אין דעם אַנדערן, די זאַלן זײנען פול מיט די רײכּסטע מאַגנאַטן, טיט די פּני פון שמאָט, אויף אים האָט קיינער אפיל א קוק ניט געטאָן, = אָט האָט מען אים אַרײנגעפירט
אין דעם פּויפסטם צומער, ער איו אַרײן און האָט זיך
אַרומגעקוקט---אַ גרויסער צומער, זיילן פון מירמלשטיין שפּאַרן אונטער דעם הויכן סופיט, כּא דער װאַנט, צװוישן די ר שטײט אַ גרויסע גאָלדענע בּעט. אויפן בּעט ליגט אַ מענטש, א כלאַסער, = אַן אָפּגעצערטער און גיט זיך ניט קיין ריר, = די הענט אַראָפּגעלאָזן, קוים װאָס די נשמה האַלנו זיך אין אים, בּאם בּעט = מענטשן אָנגעטאָן אין שװאַרצן און רײדן שטיל צוישן
=
סהאָט צוגעפירט /יצחקן צום בּעט און אים / אַװי געואָגט; - יצחק דושעמם, וין הײליקײט דער פױפסט איז געפערלאַך קראנק, צי קענען ריינע קענמענישן און רײן חכטה אים בּאַהילפיק זי
יאחק איז צוגעגאַנגען נעהענטער און האָט אָנגעהױבּן אױסצוהאָרכן דעם חולה, ער האָט פונאַנדערגעפרענט די דאָקשוירים, װאָס האָכּן אים פון פריער אָן קירירט, און זײ האָבּן אים דערציילט, אַז דעם פּופּסטס קראַנקײם אי אַ געפערלאַכע און קיין פנולה איז נימאָ. צו איר: אַפילו די רפּואות, וועלכץ מ'האָט ספּעציעל געבּראַכט פון מצרים, האָבּן ניט געהאָלפן, דער פּופּסט לינט אֿלץ אָן בּאַװוע. גונג און מ'קען ך יערן מאָמענט ריכטן אויף זיין פּטירה. יצחק האָט גלייך דערקענט דעם פּופּסטט קראַנקייט; רער פויפסט איז געוועון זעער בּלוט:אָרים, כּדי אים אויכצו, הײלן מון מען אין די אָדערן זײנע אַרײנגיסן פרישן בּלוט
-- נ, װאָס זאָגסטו, יצחק דושעמס!---האָבּן געפרענט די דאָקטױרים---האָסט אַ מיטל אויסצוהיילן דעם פויפסט!
יצחק האָט 8קוק געטאָן אויף זײ און האָט זיך גץ. טראַכט; ,אפשר מאָר איך גאָר דעם פּויפּסט ניט הײלן; ער האָט דאָך אַװיפיל שלעכטם געמאָן די יירן, אומגץ: בּראַכט אַיפיל אומשולדיקע,,,. ער איז דאָך אַרשע מרושע... איך װעל ואָגן, אַז איך האָב קיין מיטל ניט, און ער וועם אַװעקשטאַרבּן,, *
חק האָט אַקוק געאָן אויפן קראַנקת ער לינט א בּלאַסער און אַן אויפגעחושכטער און קוקט אויף אים מיט אַזויפיל רחמנות, מיט אַואַ צער,,, ער איז איצט אַחו אומגליקלאַך, אַגעפיל פון מיפן רחמנות נעמט מיפט- דורך יצחקן. ער שווייגט און טראַכט אַלץ!---איצטער איז
ער אומגליקלאַך און הילפּלאָז און װאַרט פון מיר די ישועה, בעג איך זיך דען אָפּואָגן אים צו ראַטעװען? ער איז דאָך מער ניט װי א מענטש, זיינע עבירות פאַלן אױף זײין גע: וויסן, און איך װעל אויף זיך קיין עבירה ניט נעמען. װאָס. דאַרף איך בּאַהאַלשן מין אויסגעפונענעם מיטל! איך האָבּ ראָך געאַרבּעט ניט פאַר זיך, נאָר פאַר לע מענטשן. איך מוז אים אויך קומען צו הילף!,,
און יצחק האָט זיך אָפּגערופן צו די דאָקטורים ; יא איך האָבּ אַ מיטל! וי אַזױ אויסצוהילן זיין הײילי: קייט!' די דאָקשױירים האָבּן זיך זעער פּאַרוואונדערט, דער. הערנדיס יצחק'ס תּשובה, זײ זײנען אַלע געוועון געלערנטע און לויט זײער מײנונג איז שוין פאַרן פּױפּסט קיז רפואה ניט געוועזן,
-- װאָס פאַר אַ מימל האָסטו האָבּן זײ געפרעגט,
-- מידאַרף אַרײנגיסן דעם פּױפּסט אין די אָדערן פרישן בּלוט! האָט יצחק רואיק געענטפערט,
די דאָקטורים זײַנען נאָך מער איבּערראַשט געי װאָרן, זײ האָבּן אין ערגעץ קײן מאָל ניט געהערט און ניט געלײענט פון אַזאַ מימל, זײ האָבּן געהאלטן, או אַרײנגיסן בּלוט אין די אָדערן פון אַ לעבּעריקן מענטשן איז אַ אוממיגלאַכע זאַך, און בּײ זײ האָט זיך דערװעקט א חשד אויף יצחקן, אז דער יידישער דאָקשאָר האָט מן-התּם פאַרבּאָרגענע שלעכטע מחשבות, - 7
+-- פון װאַנען בּיסטו דערגאַנגען וועגן אַזאַ מין מיטל}-- האָבּן זײ געפרעגט -- מיר האָבּן קיין מאָל ניט געהערם דערפון, | -- איך האָבּ אויך קײנמאָל ניט געהערט דערפון, בּיז
== }{ --
איך בּין עם אַלײן ניט דערגאַנגען און האָבּ עם ניט אוים. געפּרובּירט---האָט יצחק געענטפערט,
-- אַזױ!--האָבּן זיך אָפּגערופן דעם פּױפּסטס מקורבים - ראָס איז דײן אײגענע המצאה! צי בּיסטו אָבּער זיכער, אַז דאָס װעט זיך דיר אײנגעבּן}
-- איך האָבּ מיט מײנע אייגענע הענט איבּערגעגאָסן בּלוט און איך פאַרלאָו זיך אױף ײ, .
-- און דו נעמסש זיך אָן אַרײנצוגיסן אין די אָדערן פון זיין הײליקײט פרישן. בּלוט?
-- יאָ, איך נעם זיך אָן.
יצחקם ווערמער האָבּן אױף אַלעמען געמאַכט א- שטאַרקן רושם, דערהױפּט האָבּן זײ געווירקט אויף די דאָקשױירים, וועלכע האָבּן שוין פון לאַנג אָן געקוקט אויף יצחקן וי אויף 8געפערלאכן קאָנקורענט, זי ויינען אָפּנץ. גאַנגען אָן אזײט און האָבּן צווישן זיך אַזױ גערעדט; מיטאָר ניש דערלאָזן יצחקן איבּערגיסן דאָס בּלוט! װער װײס} אפשר וועש זיך אים דער מיסל טאַקע אײנגעבּן! אױב ער וועט אויסהײלן דעם פּױפּסט, װעט מען זיך שוין מיט אונז קײנמאָל קײן עצה נים האַלטן! דאָס לוינט אונז נימן
און זי האָבּן שמילערהײים געואָגט דעם פּױפּסט, ער זאָל זיך ניט צוהערן צו די רײד פון אײדן גאָט וויים, װאָס פֿאַר אַ מענטש ער אין און װאָס ער מראכט זיך! דער פּױפּסט האָם אָבּער ניט געװאָלט שמאַרבּן און פון זײַנע דאָקשוירים האָט ער שוין אויף קיין הילף נים געהאָפט,
-- נײין! האָט ער געואָגט -- איך װעל מאָן װי דאָק. טאָר דזשעמם ווע הײסן! לאַנג האָבּן נאָך די דאָקטױירים און די מקורבּים געפרובט אײנרײדן דעם פּױפּסט -- אַלץ
== 12 --
איז אָבּער געוועזן אומויסט, דעם פּיפּסט האָט זיך נאָך געװאָלט לעבּן, זין לעצמע האָפּענונג האָט ער געלײנט אויף יצחקן, ער האָט צוגערופן יצחקן צו זיך און האָט אים געפרעגט מים א שװאַכן קול; אױבּ דו קענסט מיר העלפן, מאָ װאָס װאַרמסמו?
יצחק האָט אים געַענטפערם, אַז ער אי גרײש נלײך צוצוטרעטן צו דער אַרבּעט, זאָל מען נאָר געפינען 8 מענטשן, װאָם זאָל געבּן זיין בּלוט און זאָל מען שיקן צו אים אַהײם נאָך די אינסטרומענטן,
די דאָקטוירים און דעם פּױפּסטס מקובּים האָבּן פאַרשטאַנען, אַז זײ מוון נאָכגעבּן, און האָבּן אַזױ געזאָגט צו יצחקן! פאַרבּלײבּ דאָ אַ װײלע און מיר וועלן שוין געײ, פינען דעם נוימיקן מענטשן און װעלן שיקן צו דיר אַהײם נָאָךְ די אינסטרומענטן, און זײ האָבּן טאַקע אַװױי געטאָן זײ האָבּן געלאָזן יצחקן בּיים קראַנקן, און צו אים אַהײם האָבּן זי אַװעקגעשיקט מענטשן מיט אַזאַ בּאַפּעל; בּרענגט אין פּאַלאַץ אַרײן דעם דאָקטאָרט אינסטרומענטן און אויך זיינע קינדער; אױבּ ער האָט קײן קינדער ניט, דאַן זאָל קומען זיין פּרוי, -
-- טיר װעלן יצחקן נײמן -- האָבּן די דאָקטױרים . געטראַכט -- איבּערצוגיסן דאָס בּלוט פון זיינע אײגענע קינדער, אוב ער האָט ניט קײיין שלעכטע געראַנקען, ועט ער זיך דאַן ניט אָפּואָגן איבּערצוגיסן בּלוט אַפּילו פון - זײנע אייגענע קינדער, אַגב װעט ער דאַן זיין פּאָרױכטיקער און װעט אַלץ מאָן, כּרי די קינדער זײנע זאָלן לעבּן בּלײבּן, אױבּ ער װעט זיך אָבּער אָפּואָגן דאָם צוֹ מאָן איז 8 סימן, אַז ער האָט געהאַט בּײוע כּוונות. דאַן איז ער
= 13 ---
חײב מיתה, און ניט נאָר ער, נאָר אַפּילו זײנע קרובים און אַלע יירן,,,
די שלוחים זײנען צוריקגעקומען און האָבּן געבּראַכט די אינסטרומענטן און יצחקם קינדער,,,
די קינדער נעבּאַך האָבּן געצימערם און געװיינט, וײ האָבּן זיך געהאַלטן אײינער אָן דעם אַנדערן, זי האָבּן ניט געוואוסט, וואוהין און נאָך װאָס מען פירט זײי,
-- איצט קענסמו זיך נעמען צו דער אַרבּעט--האָבּן די דאָקטוירים געזאָנט צו יצחקן, -- דיינע אינסשרומענטן זײנען שוין דאָ און מיר האָבּן שוין אויך געפונען מענטשן, װאָס בּאַ זײ קענסשו נעמען דאָס בּלוט,
--- וואו זיינען זײי, די מענטשן} האָט יצחק געפרעגט,
--- קום מיט אונז --- האָבּן זי אים געואָגט --- און דו וועסט זײ זען,
און זי האָבּן אַרינגעפירט יצחקן אין צימער, וואו זיינט קינרער זיינען געווען --- אָט פון די קינדער װעסטו נעמען בּלוֹט פאַר זיין הײליקײט,
אַז יצחק האָט דערוען זיינע קינדער, איז ער געװאָרן בּלאָס װי א מוך, אוף דעם האָט ער זיך נים געריכט, די קינדעד וויינען, שטרעקן צו אים די הענש אױיס,,, יצחק איז צו זי צוגעגאַנגען און האָט זי אָנגעהױבּן גלעטן און אֵײנ: שטילן---װאָס וינ איר,. מיַנע טײערע? איך בִּין דאָך מיט פייך, איך װעל קיינעם ניט דערלאָון אייך שלעכטם מאָן,
און דאָס האַרץ קלאַפט אים אַװי, און ס'איז אים אַזוי שווער, אַזױ שווער,, און ער מראַכט זיך: קען איך זיך דען אָפּואָגן איבּערצוגיסן בלוט פון מיינע אייגענע קינדער?
.-2 14 --
ניין! איך טאָר זיך ניט אָפּזאָגן! איצט ,װעל איך אַלעמען ווייון, אַו אמת בּלייבּט אַלעמאָל אמת!,,, דאָס האַרץ האָט אים נאָך שטאַרקער פאַרקלעמט, ער האָט אַרומגענומען די קינדער, געשמײיכלט צו זײ, געקושט און געהאַלזט זי און דערבּיי ווירער נעטי :זט; ,ועט כאָטש די קראַפּט פון מין ווילן זיין גענוג, אַז איך זאָל קענען האַלטן װאָרט? וװעם מיר די האַנט ניט אַ צימער מאָן, ווען איך װעל זיך צורירן מיטן מעסער צו מינט קינדער? גאָט, גאָט! גיבּ מיר כּוח!..." ער קושט און טרייסש די קינדער, און די ארומיקע קוקן אויף אים, זעהען אַ נקמה, ווינקען זיך איבּער מיט א בּייון שמײיכל,
--- ;ער וועט ניט אױסהאַלטן --- טראַכטן זי --- בּאַלד זאָגט ער זיך אָפּ פון זײנע ווערטער"! יצחק האָט אָבּער צונויפגעקלעמט די ציין און איז אַ צעטראָגענער און א בּלאַ: סער צוגעגאַנגען מיט די קינדער צו די דאָקטױרים און געזאָנט;---, קומט, לאָמיר גיין צום חולה, איך בִּין גרייט,, י די הױפּלײם האָבּן זיך נאָך מער פאַרוואונדערם, מיט זיין בּאַנעמען זיך האָט יצחק זי נאָך מערער צערייצט און בּייז געמאַכט,
יצחק איז אַרײן צום פּױפּסט אין צימער און האָט זיך גענומען צו דער אַרבּעט. ,אַזױ װי דער פּויפסט איו ועער שװאַך,---האָט ער געטראַכט--דאַרף מען פּאַר אים האָבּן אַ סך בּלוט, איך װעל נעמען פון יעדן זון א בּיסל, דאַן וועט דאָס זי אפשר ניט שאַדטן, איך װעל זאָגן די קינרער, אַז ס'איז ניט קײן סכּנה, און זײי װעלן מיר פאָלגן,
--- און ער וזאָט אַזױ געמאָן,
שטאַרק, זעער שטאַרק האָט געקלאַפּט יצחקס האַרץ, ווען ער האָט זיך צוגערירט מיטן שאַרפּן מעסער צו זין
-- 18 ---
קינדם לײבּ, דאָס ײנגעלע האָט ניט געװײינם און נאָר בּרייט פונאַנדערגעעפנט די אויגן פאַר שדעק, ער האָט געציטערט און מיט מורא געקוקט אויפן פאָמער און אויפן פויפסט, װאָס איז געלעגן וי 8 מת אויף די אַטלאַסענע קישעלאַך, יצחק איז געװאָרן נאָךּ בּלאַסער און האָט אַלץ געמראַכט; ;אָט, גאָט, גיבּ מיר כּוחות!,, * ם'איו געוען א רגע, װען יצחקן האָט זיך געראַכט, אַז זיין האַנט האָט א צימער ג9: טאָן, ער האָט מיט שרעק 8 קוק געמאָן אויפן זן, דאָס קינד האָט געשמייכלט דורך די.טרערן, דאַן איז אים אַראָפּ וי אַ שמיין פון האַרצן, -- ,דאַנקען גאָט! האָט ער גע: טראַכט; --- עם גײט כּשורה, דער עלטערער װעט בּלײיבּן לעבּן', ער האָט איבּערגעבּונדן דעם זון די ואונד, אים אַ קוֹשׁ געטאָן און צוגערופן דעם אַנדערן,
די דאָקמױירים קוקן אויף אים און נאַפּן, דער פּופּסט האָט דערווײל אָפּגעלעבּט, ער האָט דערפילם, וי ניי בּלומ האָט אָנגעהױבּן צו שמראָמען אין זיינע אָדערן, ער האָט אױיפגעהױיבּן דעם קאָפּ און האָט געואָגט דעם קינד עמלאַ. כע גוטע װערטער, דאָם יינגעלע האָט זיך נאָך מער דער. שראָקן און האָט אָנגעהױבּן צו װײַנען --- טאַטע, ס'מוט מיר ויי, אוי, אוי,. אוי, װי ס'מוט מיר װײן,י
--- ,שאַ, שאַ, מײין קינד, נאָך איין מינום---און פאַר. מיק! האָט אים יצחק בּאַרואיקש. אָבּער אַלײן האָט ער אויך קוים אַיינגעהאַלטן די טרערן, די הענט האָבּן. געצי: טערט, די אויגן האָבּן קיין זאך נים געועהן. אַחוץ דער שרעקלאַכער וואונד אויפן זונס. האַנט,,,
די אָפּעראַציע האָט זיך געענדיקט, יצחק האָט איבּער: געבּונדן די קינדער און דעם פּױפּסט די וואונדן און האָט געדאַנקט גאָט, װאָס אלץ איז אַריבּער בּשלום,
= 16 -- |
--- איך דאַנק דיך, יצחק, האָט דער פּױפּטט געאָגט צו יצחקן נאָך דער אָפּעראַציע, דו האָסט מיר געראַטע: וועט דאָם לעבּן, און דערפּאַר װעסטו קרינן שכר, װי דו בּיסט װערט, יצחק האָט זיך אַ נייג געמאָן און אין אַרױס מיט די קינדער אין אַ צװיישן צימער, אַלע האָבּן אים אַרומגערינגלט, אָפּגעגענן מזל-טוב, בּאַוואונדערט זיין קונסט, געדריקט אים די האַנט, די קינדער האָט מען געגלעט און געמוליעם און אַרײנגעפירט אין אַ בּאַזונדער צימער, יצחק האָט זיך געפילט זעער גום, ער האָט נים נאָר געראַטע: וועם א מענטשן פון מוימ, ער האָט אויך בּאַװיזן, װאָס ער האָט אױפּנעמאָן לטובת:חכּלל, און נאָך װי בּאַװין; אױף די אייגענע קינדערן יאָ, שלעכטע מענששן האָבּן געמאָן אַן עוולה אים און זײנע קינדער,,, גאָט שטייט דאָך אָבּער פאַר'ן אמת!.,, יצחק איז דורכגענאַנגען דעם ואל און אי צוגענאַנגען צום צימער, װאו די קינדער האָבּן אױת אים געװאַרט, יצחק האָט געעפּנט די מיר און האָט דערזעהן אַ פולע שטובּ מיט הױפּלײט אַלע שפּאַרן זי זיך און סודען זיך עפּעס, יצחק האָט זיך דורכגעשטופּט צום פענסטער און איז שיר ניט געבּליבּן אויף אַן אָרט. אויף א הילצער: נער בּאַנק איז געלעגן אָן בּאַװועגונג זיין עלטערער זון, דער קאָפּ אָן אַ זייט, דאָס פּניט---בּלוי, די אויגן אַרױסגעשפּאַרט,, לעבּן אים האָט זיך אין קאָנוואולסיעס געצאַפּלט דער יינגע: רער ער האָט זיך געשטיקש און אַהױסגעלאָז משונה:ויל: דע קולות,,
אַו יצחק האָט דערזעהן זיינע קינדער, איז ער געבּליבּן װוי פּאַרשטײנערט, קיין װאָרט נים געקענט אויסריידן, האָר האָבּן זיך אים געשטעלט קאַפּױר, דאָט פּנים האָם זיך אים אױכגעצויגן, די אױגן זײַנען בּרײט געװאָרן
== (שן =
האָט זיך געכאַפּט פאַרן קאָ. און האָט ניט מיט זיין קול אָנגעהױבּן שרייען! קינרער מיינע, קינדער מײנע!... ער האָט זיך אַ װאָרף געמאָן צו זײ און איז געפּאַלן אויף די קני, װײנען האָט ער ניט געקענט, ער האָט נאָר געציטערט מיט אַלע גלידער און שווער געאָטעמט, ער האָט זי געקוש און געמינטערט, נאָר אַלץ אומיסט, זײ ליגע' װי מױטע און װוערן אַלץ קעלטער,,,
מיט אַמאָל האָט זיך יצחק אויפגעשטעלט, זיך גע* כאַפּט פאַר די האָר,. אַרױסגעלאָון א שרעקלאַכן קרעכץ און אָנגעהױבּן צו שרייען!---, קינדער מײנע, קינדער מײנע!" די הויפלייט האָבּן פאַר שרעק קיין װאָרט ניט געקענט אוים: ריידן, יצחק האָט זיך אַ לאָן געטאָן פון צימער און האַלטנ* דיק זיך פאַרן קאָפּ האָט ער װי אַ משוגענער אָנגעהױבּן צו לויפן איבּער די זאַלן פון פּאַלאַץ, ער זעהט גאָרנישט און הערט גאָרנישט, פאַלט אַרױף אויף מענטשן. אַלע זיד. לען אים, אַנשלופן .פון אים, לסוף האָבּן אים. די דינער געכאַפּט און אַרױפגעשלײדערט אויף דער גאַט, יצחק האָט זיך געלאָזש לויפן, וואו די אוגן האָבּן אים געמראָגן...
דער פּױפּסט איז דערוויילע געשלאָפן שטיל און רו! איק, אַואַ שלאָף האָט ער שוין פון קאַנג נים געהאַט, אָרום אים זיינען געזעסן די דאָקטוירים און האָכּן זיך גע= וואונדערט אויף יצחקס רפּואה, דעם פּױפּסטס מקורבים האָבּן זיך געפרייט, װאָס דער חולה איו פון טױט לעבּע: דיק געװאָרן, אַז ס'האָט צו זײ דערגרײיכט די ידיעה ועגן דעם טוט פון די קינדער, האָבּן זי אַ שאָקל געמאָן מיטן קאָפּ און געזאָגט; ,מסתּמא איז אַזױ בּאַשערט! דאָס לעב פון זיין הײליקייט איז טײערער פּאַר דעם לעבּן פון די קינדער!" וועגן יצחקן האָבּן זײ גאָרנישט נים געאָגט,
-- 9ן --
די טויטע קערפּערם פון זיינע קינדער האָט מען אָפּגעשיקט צו אים אַהים, |
לאה איז דערװוײלע געזעסן אין שמובּ און האָט בּי; מער געוװיינט, געװײינש האָט זי נעבּאַך, װען מ'האָט אַװעק; געפירט איר מאַן צום פּױפּסט, אָבּער נאָך מער האָט ױ געיאָמערט, װען מ'האָט צוגענומען בּײ איר די קינדער, לאַנגע, שווערע שעהן איז זי געועסן און האָט ניט געוואוסט, װאָס איבּערצוטראַכטן, וואו איז דער מאַן 'אירער? וואו זיינען די קינרער? צי לעבּן זײי?,, :
די נאַכט איז אַריבּער, אַ טאָג --- אַ יאָר איז אַװעק און קיינער איז ניט געקומען,
לאה איז געזעסן לעבּן בּעט און האָט זיך צוגעהערט, | צי סקלאַפּט ניט אַ טיר, צי ס'הערט זיך ניט אַ קול, נאָר אָט האָט מען אַ קלאַפּ געמאָן אין טיר און ס'האָבּן זיך דערטראָגן געשרייען פון גאַס, לאה איז אַראָפּגעלאָפן, האָט געעפנט די מיר, און האָט דערזעהן, די אומבּאַקאַנטע מענטשן מיט טראָגבּעטלאַך און אונטער אַ שװאַרצער דעקע ליגן די בּלױע טויטע קערפּערם פון אירע קינדער,
לאה איז געװאָרן בּלאַס װי דער טױט און איז גע: פּאַלן אין חלשות, מ'האָט זי אויפגעהויבּן און אַרײנגעטראָגן אין שמובּ. 8 לאַנגע צייט האָט לאה נים געקענט קומען צו זיך, --- וואו איז מיין מאַן? רופט אים אַהער! -- האָט ױ אָנגעהױבּן צו שרייען, אַז מ'האָט זי אָפּגעמינטערט,
--- דער הער איז נאָך נים געקומען! האָבּן געענטפערט די מענטשן,
-- רופט אַהער די קינדער מיינע!
די דינער זיינען געשמאַנען, האָבּן איר גאָרנישט גע: ענטפערט און טרויעריק געקוקט צו דער ערד,
= 19 --
לאה האָט זיך דאן אָן אַלץ דערמאָנט און האָט זיך בּיטער, בּיטער צעכליפּעט,
א װאָר צייט איז אַריבּער, לאה האָט שוין לאַנג מקבּר געווען אירע קינרער, אָפּגעזעסן שבעה און אין טרויער גע: װאַרט אויפן מאַן און ניט אויפגעהערט צו וויינען,
נאָך אַ װאָך צייט איז אַריבּער און יצחק קומט אַלץ ניט, קיינער וויים ניט, וואוהין ער איז אַװעק פון פּאַלאַץ. יצחק איז פאַרפּאַלן געװאָרן און בי אַלעמען איז געבּליבּן, . אַז ער איז געשטאָרבּן. אין זיין הױז איז געװאָרן פּוסט אין װיסט, ס'הערט זיך שוין ניט קײן קינדערשער געלעכטער, ס'קומען שוין ניט קיין קראנקע, אײנע אַלײן זיצט לאה אַ פּאַראומערטע, בּעט גאָט און װאַרט אויפן מאַן, דער אַלטער אַחרן פּרובט זי טרייסטן, נאָר לאה הערט ניט אויף צו גיסן בּיטערע טרערן, און אַזױ איז אַריבּער 8 יאָר, און צוויי און דרײי. און פיר --- פון טדערן און פון ניט שלאָפן בײינאַכט זיינען בּיי לאחן קראַנק געװאָרן די אױגן און די אומגליקליכע איז בּלינד געװאָרן..,
יצחק איז אָבּער ניט געשטאָרבּן, װי זאָגט מען! אױף . צרות לעבּט מען,
אָט װאָס האָט מיט אים פּאַסירט פֿאַר די לעצטע צייט,. בּשעת מ'האָט אים אַרױפגעשלײדערט פון פּופּסטס פּ ;לאַץ, איז ער אַנשלאָפן, וואוחין די אויגן האָבּן אים נע: מראָגן, ער איז געלאָפּן און געלאָפּן, אַלץ ווייטער, װײיטער, לאַנג האָט ער אַרומגעװאָגלט איבּער די גאַסן פון רוים, בּיז ער איז געקומען צו די טױערן פון שמאָט און איז אַרױס אין פרייען פעלד, פאַר מידקיט האָט ער קוים גע. אָמעמט, דער שווייס איז אים גערונען מײכנװײז, און ער איז געגאנגען װײמער און װײיטער, בּײינאַכט איז ער זעער
אָפּגעשװאַכט געװאָרן און איז געפאַלן אױף דער ערד -- לאַנג איז ער געלענן א געחלשטער און אַז ער האָט זיך אויפגענאפּט איז שוין געוועון גרויסער מאָג. ער האָט ױך גענומטן אַרומקוקן --- בּערג און בּיימער, איבּער אים ויגן זיך גרינע צוייגן, אין גראָז לעבּן אים מרמלט אַ טיכל. אין די קוסטעס זינגט א פייגעלע. יצחק האָט זיך געכאַפּט פאַרן קאָפּ, זיך געװאָלט דערמאָנען, װאָס מיט אים קומט פאָר, נאָר ער האָט נישט געקענט, װאָט נעכטן איז געויפון האָט ער אַלץ פֿאַרגעסן,
דערוויילע איז פאַרבּײינעגאַנגען 8 פּױער, ער האָט ניט בּאַמערקט, אַז אונטערן בּוים לינט אַ מענטש, און איז אַרױפּגעגאַנגען אויף יצחקן, יצחק האָט אַ שפּרונג געטאָן און האָט זיך מיטן גאַנצן כּוח ג. לאָזן לויפן, דער פּױער האָט געמיינט, אַן ס'איז אַ משוגענער, און האָט זיך אָנגעהױבֿן צו צלמען, יצחק איז טאַקע געלאָפּן װי 8 משוגענער, אַלע. וילע האָט ער זיך געכאַפּט פאַרן קאָפּ, גערערט עפעם פאַר זיך, געויינט און געקרעכצט. לעבּן אַ דאָרף זיינען אויף אים אָנגעפּאַלן הינט, האָבּן אויף אים צוריסן די קליי- דער, צובּיסן אים בִּיז בּלוט, קינדער האָבּן אים בּאַואָרפן מיש ששיינער, קיינער פון די גרויסע האָט זיך פּאַר אים נים אָנגענומען, ווייל אין יענער פינפטערער צייט האָט מען געהאַלטן, אַן אין די משוגעים זיצן שדים,
יצחק האַלט דערווײילע אַלץ אין איין לייפן, ער פרובט זיך גאָרנישט וערן, פאַר צרוּת פילט ער גאָר קיין װײטאָג ניט. און אַזוֹי איז ער געלאָפן בּיו װאַנען ער איז װידער אָן כּוחות געפאַלן, לעבּן עפעם 8 הייזל, פון הײיזל איז אַרױם? גענאַנגען אַ פרוי מיט אַ קינד אויף די הענט, זי האָט דער?
זעהן אויף דער ערד אַ געחלשטן, א צובּלוטינטן, מיט צע: -- 21 --
ריסענע קליידער, און האָט אויף אים רחמנות געקראָגן, זי האָט געבּראַכט װאַסער, האָט אים אַרױפגענאָסן אויפן קאָפּ, יצחק איז געקומען צו זיך, זי האָט אים געגעבּן א טרונק,
--- װאָס איז מיט דיר? --- האָט זי געפרענגט בא אים,
יצחק האָט איר נישט געענטפערט. זי האָט אים נע: בּראַכט בּרױיט, יצחק האָט שוין אַפּילו לאַנג ניט געגעסן, פונדעסטוועגן האָט ער איצטער קײן שום טעם נים גע: פילט. די פרוי האָם אים איבּערּגעבּונדן די וואונדן און געזאָגט צו אים!
-- ,וואַרט דאָ אָפּ אַ װײלע, בּאַלד װעלן קומען מײנע קינדטר פון פעלד, װעלן זײ דיך אַװעקפירן אין שטאָט אַרײין", וי נאָר יצחק האָט דערהערט דאָס װאָרט ,קינרער", האָט ער ויך גליך אַ שטעל געטאָן אויף די פים, ער וויל זיך אָן עפּעם דערמאָנען---און קען ניט, עפּעס איז בַּאַ אים אין קאָפּ אַלץ פאַרצוגן געװאָרן מיט אַ שװאַרצער כמאַ. רע, אויפן האַרצן ליגט אים א שווערער שמיין און דדיקט און דריקט אַזױ.,, ער האָט 8 קרעכץ געטאָן און איז אַנט. לאָפן געװאָרן, אַ סך טעג און נעכט אין ער אַװי געלאָפן דורך דערפער און שטעט, אַלץ קיין צפון:זײט,
וי פריער איז אים אין קאָפּ אַלצדינג פאַרצויגן גע: װאָרן מים אַ שװאַרצן װאָלקן, און דאָס האַרץ אַזױי וי ווילדע חיות װאָלטן עם געריסן אוֹיף שטיקער, /
יצחק האָט געלעבּט פון די נדבות, װאָס גוטע מענטשן פלעגן אים געבּן, גיט מען אים עסן.. עסט ער, גִים מען אים ניט -- בּעט ער ניט. רופט מען אים אַרײן אין אַ שטובּ נעכטקױי -- גײט ער רופט מען אים ניט --נעם, טיקט ער אונטערן פרייען הימל, אונטער אַ בּוים ערגעץ אויפן גראָז, גאַנצע פינף חרשים האָט ער אַזױ אַרומגע.
װאַנדערם, דערװײילע איז געװאָרן ווינטער, סאיז אַרױם אַ שניי, אַזױ דאָט ער זיך דערשלעפט אַזש צו די אַלפּן? בּערג, ס'איז געװאָרן אַלץ קעלטער, דער װעג אי גענאַנגען בּאַרג אַרױף, גײן איז געװאָרן אַלץ שוערער, אײנטאָל בּאַנאַכט איז ער געקומען צו 8 דאָרף. די הענט זײנען אים פאַרפּרױרן געװאָרן, און ער האָט געציטערט פּאַר קעלט, קוים װאָס ער האָט זיך געהאַלטן אויף די פים, בּיים װעג לעבּן אַ גרויסן שטיין איז געשטאַנען אַ פּו ערשע הײזל, אין הזל האָט געלױיכטן אַ פײערל, יצחק איז אַרײן און האָט זיך געועצט. די בּעליבּתּים האָבּן אַ קוק געטאָן אויף יצחקן און האָבּן גלײך פאַרשטאַנען, אַז ער איז ניט בּאַם זינען, נאָר אַ מנהג איז דאַן געוועון אין די בּערג, אַז יעדער גאַסט, ווער ער זאָל ניט זײן, איז אַ גאַסט פון גאָט, און רי בּעל:הבּיתטע האָט אים אָפּגע: לאָזן איר אָרט לעבן פײער, דערלאַנגט אים בּרויט מים געקעכץ און אי אַלײן אַװעק אין אַ ווינקעלע, ואו ס'איז געלעגן אירם אַ קראַנקע קינד, :
דאָס קינד האָט געהאַט היץ און האָט שער גע אָטעמט, בּאַלד האָט דאָם קינד זיך פנאַנדערגעװײנט, די מוטער האָט עס געקושט, געװאָלט פאַרויגן, געוונגען ליר=- לאַך -- קײן זאך האָט ניט געהאָלפן. דאָס קינד האָט געװײנט אַלץ העכער און העכער, יצחק איז צוגעגאַנגען צו דער מאַמען און האָט זי געפרעגט, צי איר קינד איז קראַנק,
-- זעער קראַנק! -- האָט זי געענטפערט און האָט זיך צעװיינט, יצחק האָט דערועהן אַ קראַנקן און סאיז אים געװאָרן עפּעם לײכטער, ער איז געקומען אַ בּיסל צו זיך, האָט בּאַקוקט דאָס קינד און האָט דערקענט זײן קראַנקהײט,
-- מ'דאַרף אים געבּן טרינקען אַזאַ גראָז, -- האָט ער געזאָגט צו דער מוטער,
די מומער האָט געוואוסט פון די גראָזן -- זײ זיינען געװאַקסן אויף די דערבּייאיקע פעלון, זי האָט גלייך אָנ5
עצונרן 8 קינעלע מיט סמאָלע און איז אַװעק קלײבּן די
רא
די קעלט, די פינסטערניש און די מיפע אָפּג יונטן אין די בּערג האָבּן זי נישט אָפּגעשראָקן אַבִּי צו ראַטע: ווען איר קינד,
אַז די מוטער האָט געבּראַכט דאָס גראָז, האָט יצחק צוגעריכט די רפואה און געגעבּן דעם קינד, עם אין אים בּעסער געװאָרן און עם האָט אײננעשלאָפן, די מוטער האָט געװײנט פאַר פרייר,
אַ גאַנצע נאַכט איז יצחק געועסן לעבּן קראַנקן קינד און האָט אים געגעבּן די רפואה, אים איז געװאָרן 8 בּי, סעלע גרינגער, אָבּער אַ שװאַרצע כמארע האָט נאָך אַלץ עפּעס פאַרדעקט פאַר אים, און װאָס הינטער דער כמאַרע איז, האָט ער ניט געוואוסט, אינדערפרי האָט יצחק גע. װאָלט אַװעקגײן ווייטער, נאָר די בּעלי.בּתִּים האָבּן אים מים מטרערן אין די אױגן אָנגעהױבּן בּעסן, ער ואָל פאַרבּלײבּן בּאַ זײ, בּיז דאָס קינד וועט געזונש װערן. יצחק האָט זיך נישט געאַמפּערט און אין פאַרבּליבּן, אים אין געוועזן אַלץ אײנם -- צי גײן װײמער, צי פאַרבּלײבּן דאָ, דערװײלע האָט זיך דער גאַנצער דאָרף דערואוסט, אַו ס'איז געקומען עפּעם אײנער אַ מאָדנער מענטש און האָט געראַטעװעט אַ קינד, אין דאָרף זײַנען געווען אַ סך קראַנ, קע, און אַלע זיינען זײ בּאַלד געקומען צו יצחקן נאָך הילף, יצחק איז פאַרבּליבּן אין דאָרף און האָט גענומען הײלן
=== 24 -=--
די קראַנקע, די פּױערים האָבּן אים ועער ליבּ געקראָגן. אין א קורצער צײט אַרום איז ער בּאַוואוסט געװאָרן אין די אַרומיקע דערפער, און פון אומעטוט האָבּן אָנגעהױבּן צו קומען צו אים קראַנקע, אַ סך מענטשן האָט ער אוים. געהײלט, א סך געהאָלפֿן, אַלע האָבּן אים געהאַלטן פאַר אַ מכשף, וער ער איז און פּונװאַנען ער איז, האָט קײ. נער ניט געװאוסש. יצחק האָט װעגן זיך קײנמאָל גאָר. נישט דערצײילט,
פיר יאָר האָט יצחק אַװי אָפּגעלעכּט רואיק און שמיל, געוואוינט האָט ער אין אַ פּיערשע הײזל, די פּױ. ערים פלעגן אים געבּן עסן און טרינקען, -- בּאַשוכן און בּאַ. קליידן אים, שעהן לאַנג פּלעגט ער אַרומגײן איבּער די אַרומיקע פעלדער און וועלדער און קלײבּן פאַרשײרענע גראָזן, בּיסלאַכװײן איז זיך די קראַנקײשט אױסגעשטאַנען, און ער איז װירער געקומען צו זיין שכל, געדענקט האָט ער נאָר דאָס, װאָס ס'האָט מיט אים פּאַסירט אין דאָרף-- אָן דער װײבּ און אָן די קינדער און אָן זיין גאַנץ פרי. ערדיקן לעבּן האָט ער לחלוטין פּאַרגעסן,
יצחק װאָלט נאָך אַזױ אָפּגעלעבּט אין דאָרף אַ צייט מים יאָרן, ווען סיװאָלט זיך פּלוצלונג ניט געטראָפן אַואַ מעשה, אײנמאָל האָט ער אָנגעקליבּן אַסך גראָזן און האָם זיך געזעצט אויף אַ הויכן פעלז, װאָם איז געהאַנגען איבּערן וועג, פונאַנדערקלײיבּן זײ, מיט אַמאָל דערהערט ער אַ שאַלן פון אַ מלחמה.טרומײט, ער האָט אַ קוק געטאָן און דערזעהן פון ווייטן -- אַ גרויסע מחנה בּאַװאָפּנטע מענטשן גײם אי: בּערן װועג, אױף עטלאַכע קילאָמעטער װײט האָט יך געצויגן און געשלענגלט דאָס הײל,
פּאָרוים, אויף שיינע פּערד אין גאָלרענע פּאַנצערם,
רײטן די אָנפּירער. יצחק קוקש און וואונדערט זיך; פונ. װאַנען האָבּן זיך גענומען די מענששן! די רײטער האָבּן אים אויך בּאַמערקט און אים א רוף געמאָן צו זיך, יצחק האָט זיך ניט גערירם, פון אָרט, ער קוקש אױיף זײי, קוקט און הייבּם זיך אָן צו דערמאָנען, 8ז ערגעץוואו אַמאָל האָט ער שוין געועהן אַזױנע אויסגעפוצטע מענטשן---. וואו אָגער, קען ער ויך ניש דערמאָנען, עטלאַכע סאָלדאַטן האָ. נען אַרויפגעקלעטערט אויפן פעלז און האָבּן אַראָפּגעשלעפט יצחקן אונשן,, בּאלד אי צו אים צוגעריטן דער אנפירער און האם אים געפרענם אויף פראנצויזיש, ווא געפינט ך דאָ דער נאָהענטסטער דאָרף, יצחק האָט אים גאָר, גי געענשפערט. ער האָט בּרייט געעפנט די אױיגן, נט. קוקם אויפן רייטער און ס'איו קענטיק געוועון, אַז ער וויט זיך אָן עפעם דערנאָנען, נאָר בּאַלר איז יצחק צו זיך געקומען און האָט געפרענט בֹּאַם רײטער אױך אױף פראַנצויזיש;
-- װער זיימ איר?
דעם רייטער איז געווען אַ חידוש צו הערן אַ רײַנע פרתנצויזישע שפּראַך פון עפעם אַן אָפּגעריסענעם בּעטלער, פונדעטמוועגן האָט ער אים געענשפערט, אַז זי זײנען אונ: טערמאַנער פון דעם פראנצויזישן קיניג קאַרל /ו1א, װײלבע- האָט ערקלערט מלחמה דעם קיניג פון נעאַפּאָל און דעם פױפסט, און ער, דער רײמער, איז דאָס דער אָנפּירער פזן אַן אָפּטײלונג, וואס גײט פאָרוים, יצחק האָט דערהערט די װערטער --- און די שװאַרצע כמאַרע, וואס איו געהאג. גען איבּער זיין נימה, האָט זיך אָפּגעטאָן, ער האָט זיך מיט אַמאָל דערמאָנט אָן אַלץ, װאָס האָט מיט אים פא. סירט, - אָן ין הים, אָן זינע קינדער, אָן זיין לאהן, ער
האָט זיך געכאַפּט פאַרן קאָפּ און איז געפאַלן אויף דער ערד, די פּראַנצױון האָבּן פאַרוואונדערט געקוקט אויף אים, זי האָבּן אים גענומען חושד זיין, אַז ער איז גאָר אַ שפּיאָןן די טאָלראַטן האָבּן אים אַרױפּגעלײגש אויפן װאָגן און אים געבּראַכט אין דאָרף אַרײן,
דער אָנפֿירער האָט גלייך פאַררופּן צו זיך די עלט. סטע פון דאָרף און האָט געפרענט בֹּאַ זײ, װאָם פאַר אַ מענטש יצחק דושעמם איז, ,
--- פונװאַנען ער איו, | װײסן מיר ניט, מיר ווייסן נאָר, אַז ער איז אַ ומער רופא. ער וואוינט שוין בּאַ. אוו פיר יאָר, און מיר האָבּן פון אים אַזוץ גוטס קיין זאַך ניט געועהן,
מ'האָט אַרײנגערופן יצחקן. קוים װאָס ער האָט זיך געהאַלטן אויף די פים, דאָם פּנים איז אים געווען בּלאָם ער האָט זיך אינגאַנצן איבּערגעבּיטן, פון די אויגן איז פאַר. שוואונדן דער אויסדרוק פון משוגעת,
--- איך האָבּ געהערט, אַז דו בּיסט אַ גוטער רופא.--- האָט געזאָגט צוּ אים דער רײיטער --- מיד דאַרפן האָבּן גו. טע דאָקטױרים, ווילסט אונז דינען און גײן מיט אונז קײין רוים?
... גײן קיין רוים? גײן אַחינצו, וואו עם זײנען געשעהן די שרעקליכסמט זאַכן אין זיין לעבּן, װאו עס װײנט און עם קלאָגט נאָך ער חיום, קען זיין, זיין לאה!- -
גין! בּעסער נים גײן אַהינצו! פאַרבּלײבּן דאָ און װאַרטן אויפן טיט אין דעם פאַרװאָרפּענעם דערפל!
--- קינדער מײנע! קינדער מײנע! האָט יצחק גע קרעכצעט, און ער האָט זיך דערמאָנט די שרעקליכע מינוט, ווען זיין מעסער האָט זיך אָנגערירט אָן זין זנס האַנט...
-=-- 99 ---
ער האָט װידער דערזעהן פּאַר זיך װי לעבּעריק ראָס איבּער, געשראָקענע קינר,
-- קינדעד מײנע! קינדער מיינע!
און ער האָט געװיינט, געריסן זיך די האָר פון קאָפ, געקרעכצעט מיט א שרעקליכן פֿאַרשטיקטן קול-- דאָס האָט שוין געוויינט און געקדעכצעט נים קיין משוגענער,
די פֿראַנצױון האָבּן געקוקט אויף אים און געשוויגן, זײ האָבּן אויך ניש געקאָנט צוועהן דעם צער זיינעם, לסות איז יצחק געקומען צו זיך און האָט זיך אָפּנערופן צו די פראַנצויזן;
--- איך בּין מרוצה צו פּאָרן מיט אײךְ קײן רוים און העלפן איערע קראַנקע און פּאַרוואונדעטע, אַזױ וי איף האָבּ געהאָלפן אַנדערע. --- אַזױ פיל צרות האָט ער שוין אַריבּערגעטראָגן און סהאָט זיך אים געװאָלט אויסטרינקען דעם בּעכער פון די ליירן בּיזן דעק, בּאַ אים איז געבּליבּן, אַז ער מוו פאָרן קיין רוים, זעהן זיין הויז און די פרוי, אויבּ לעבּט נאָך,
אויף מאָרגן אינדערפרי האָט זיך יצחק געועננט מים רי פויערים פון דאָרף און איז אַװעק מיטן חייל קײן רוים, מיט טרערן אין די אויגן האבּן אים די פּויערים בּאנליט,
דאָם פראַנצויזישע חייל איז צוגענאַנגען צו די טויערן פון רוים, אין יענער. צייט. איז. אין רוים געועסן דער פּױפּסט אלעקטאַנדער /1, דער פריערדיקער פּױפּסט איו געשמאָרבּן פֿאַר צוויי יאָרן --- נאָך דער אָפּעראַציע האָט ער נאָך גע. לעבּט כּמעט דרי יאָר,
די פראַנצויזן זיינטן אַרײן אין שטאָט. יצחק איז אויך געוועזן צווישן זײ. ער איז אַװעק צום ריטער און האָט אים געזאָגם, או ער האָט דאָ אַ שטוב, מיט אַ פֿרױ און האָט
= 28 =
געבּעטן, מזאָל אים אָפּלאָון, דער ריטער האָט אים בּאַדאַנקט פּאַר דער הילף, װאָס די פּראַנצױון האָבּן גע האַט פון אים, און האָט אים אָפּגעלאָזן, --- יצחק איז אַװעק אין יידישן קװאַרטאַל, וואו ס'איז געשמאַנען זיין הױז, ער איז גענאַנגען און האָט געמראַכט; ,צי לעבּט נאָך מיין לאָה, צי איז זי געזונט?" און ער האָט װידער דערזעהן פאַר די אגן װי ער צאַפּט דאָס בּלוש פון זײנע קינדער און ם'האָט אים פאַר װײטאָק פּאַרקלעמט דאָם האַרץ,
--- קינדער מיינע, קינדער מינע! האָט ער געויפצט,
שמאַרק האָט געקלאַפּט יצחקס האַרץ, אַז ער איז צוגעגאַנגען צו זיין הויז, לאַנג האָט ער שוין ניט געועהן די בּאַקאַנטע ערמער, א סך וואסערן זיינען פאַר דער צײם פאַרלאָפן, װער געדענקט נאָך יצחקן? צי װעט אים װער דערקענען? די פינף יאָר צרות האָבּן אים עלטער געמאַכט אויף גאַנצע פופציק, די האָר זיינע זינען גרוי געװאָרן, דאָס פּנים צעקנייטשט, דער רוקן אַינגעבּיגו, צרות מאַכן דעם מענטשן ניט שענער,,,
יצחק איז צוגעגאַנגען צו זיין הויז און האָט דערועהן אויף די מרעפּ אַ פרוי אָנגעטאָן אין װײסן, און לעבּן דער פרוי א גרייז:גרויען מאַן, יצחק האָט בּאַלד דערקענט זיין פרוי, ער האָט אויך בּאַלד דערקענט דעם אַלטן אהרנען,
-- אַ גוט מאָרגן דיר, לאה! האָט ער געאָגט מים א ציטערדיקער שטים,
לאה האָט ניט דערקענט דעם מאַנם קול און האָט זיך אָפּגערופן;
-- אַ גוט יאָר דיר, װער דו זאָלסט נים זין!
אַהרן האָט אַ קוק געטאָן אויף יצחקן און האָט אים
בּאַלר דערקענט --- דאָקטאָד, יצחק ! -- האָט ער אױיםנ 0 שריען--ראָט בּיסטו .
לאה האט דערהערט די װערטער און האָט אנ. געהויבּן צו ציטערן פאַר שרעק. ד האָט ויך אַ הײב גע; מאָן און האָט אויסגעשטרעקט צו יצחקן די הענט, יצח; אי צוגעלאָפן צו איר, אָבַּער װי ער האָט נאָר געהענמער דערועהן איר פּנים, האָט ער 8 קרעכץ געמאָן;
-- לאה טייערע. מיינט! האָט ער אויסגעשריען --- דו בּיסט בּלינד? אָ גאָט, ווען װעט שוין קומען אַ סוף צו מיינט צרות?
לאה האָט 8 װאָרט יש געקענט אויסריירן, זי האָט זיך פֿונאַנדערגעװײנט און איז געפאַלן אין חלשות, יצחק איז געשמאַנען איבּער איד און האָט בּיטער געוויינט, בי אַהרנען האָבּן זיך אויך גוויז מרערן אין די אױיגן, דער; וילע האָבּן זיך די אַרומיקע שכנים. דערוואוסט, פן דט- ראָקטאָר יצחק איו געקומען, זי יינען זיך צונויפגעלאָפן, האָבּן אַרײנגעטראָגן לאהן אין שטובּ און זי אָפּגעמינטערמז
-- געלויכּט. אין גאָט און געלויכט זיינען זיינע מעשיט, ער האָט מיר צודיק געקערט מײן מאַן! האָט זי געואַנט, 8 ד איז געקומען צו זיף.
יצחק איז געועסן לעבּן איר, ער האָט געפילט, אַז זיין האַרץ צורייסט יך אױף שטיקלאַך פון צער, שװער איז אים געוועון צו קוקן אויף לאחן -- אירע. אויגן זיינען פאַר; צויגן מיט הײטלאַר, ער זעהט נאָך איר פּנים, אַן אירע ליידן זיינען גרוים,
די שטובּ איז דערוויילע פוס געװאָרן מיט מענטשן, יצחק האָט זיי דערצײלט פון אַלץ, װאָס מיט אים האָט פּאַסירט פאַר דער גאַנצער צייט.
== 80 --
--- דאָם האָט דיך לאָם געשטראָפט! האָבּן אַלע געזאָנט צו אים, דו האָסט ניט געראַרפש הײילן דעם שונא:ישראל. - רעם פּויפּסט,
--- גיין! איר ריש נים גערעכט! האָט זײ יצחק געענט, פערט, איך בִּין אַ דאָקטאָר און מוז גרינגער מאַכן די ליידן פון אַלע מענטשן, איך מוז העלפן אַלע קראַנקע, װער זי זאָלן ניט זיין..,
-- דו האָסט ייך געדאַרפט אָפּואָגן, װײל דאָס מיטל וואס דו האסט געפונען, איו סײ װי סיי אַ נאַרישקײם,
--- ניין, . מיין מיטל איז ניט קיין נאַרישקײט, עס אין 8 ריכטיקע זאַך. ניט דערפאַר, װײל דאָס מימל טוג ניט, זיינען מיינע קינדער אַװעק פֿאַר. דער צײט פון דער װעלט, אי האָבּ דאָס ניט אױסגעטראַכט גלאָם אַזױי, איך בִּין דאָס דערגאַנגען דורך אַ סך פּראָבּעם, און ניט װײל איך האָבּ רחמנות געהאַט אויפן שונא:ישראל, בּין איך געשטראָפט געװאָרן, נין! אַלײן כּין איך שולדיג אין זייער מויט, מיינץ אומגעניטע הענט, מין שװואַכער װילן און מײין קלײנער פארשמאַנד -- אָט װער ס'איו שולדיכ!
--- ס'איז אָבער פארט אַ אוממיגלאַכע זאך איבער. צוגיסן בּלוט פון איין מענטשן אין דעם אַנדערן, ראָס, האָט דך אָבּער יצחק פעסמגעהאַלטן בּאַ דאָס זײניקע, װאָס ס'האָט דך געטראָפן אַן אומגליקלאַכער צוּפּאַל, איו נאָך נים קיין ראיה. צי דען װעלן מיר האַלטן פּאַר אַ חכם דעם מענטשן, װאָס װעט זיך אָפהאַקן אַ האַנט מיט + האַק און וועט דערנאָך זאָגן, אַז רי האַק איז ניט קיין נוצלאַכע זאַד?,,
לאַנג האָט זיך יצחק לעאַמפּערט מיט די קרובים און מיט די שכנים, לאה איז די גאַנצע צײיט געועסן און האָט נע. ווינט שטילערהיימ, יצחק האָט זײ ניש געקאָנט איבּערדיידן,
ער איו אָבּער געבּליבּן בּאַ דאָס זײניקע, פאַרן אװעקגײן אַהײם האָבן זי פװי געאָגט צו אים, --- שווערע יסורים האָמטו, יצחק, אַריבּערגעמראָגן, איצט וועסטו שוין מער קיין בּלוט ניט איבּערגיסן, דו וועמט שוין מער ניט אױספּרובן קיין המצאות אויף דיינע נאָהענטט.
א עו
8 קורצע צייט איז אַריבּקר און פאַר יצחקן האָבּן זיך ווידער אָנגעהױבּן בּעסערע טענ ער איז װידער בֹּא זיך אין רער היים מיט זיין פרוי, װי אין די אַמאָליקע יאָרן זיצט ער וידער אין זיין קאבּינעט און לײענט װיסנשאַפטליכע בּיכער אויף פאַרשיידענע שפּראַכן, הײלט קראַנקע, װאָס דאָבּן ווידער אָנגעהױבּן צו קומען צו אים. זיין געוונט האָט זיך בּיסלאַכװײן -אינגאנצן פֿאַרבּעסערט, איין זאַך נאָר פלעגט פֿאַראומערן זיין לעבּן---װאָם די קינדער זיינען ניטא,
יצחק איז ווידער נשװאָרן בּאַוואומט. די גאַנצע שטאָט האָט װידער מיט אים געקלונגטן יל ער האָט װאָס װײ. מער אַלץ מער קראַנקע געראַטעװעש פון מויט.
יצחק אלײן איז דערװײלע אַרומגעגאַנגען מיט אַ נייעם געדאַנק; וי געמט מען אַראָפּ די הײטלאַך פֿון לאהם אויגן און מע מאַכט זי ווידערי זעהענדיג? קיינעם האָט ער װעגן דעם יט דערצילט, אויף גאַנצע טעג פלענט ער זיך פּאַרשפאַרן אין קאַבּינעט און אַלץ לייענען בּיכער, וואו עס בּאַשרײבּן ויף די אױגן:קראַנקײטן, צײימנװײז פלענט ער אויסשנייר די אויגן טויטע הינש און הינטלאך, כּדי צו דערגײן, וי זײ זיינען געבּוט,
אײנמאָל האָט ער געכאַפט 6 קאץ, װאָס האָט געראט בּעלמעם אויף די אױגן. יצחק האָט זיך ועער דערפרייט
2 32 --
מיט דער מציאת און געפּרובט אַראָפּנעמען בּאַ. איר מים א מעסער די בּעלמעם פון די אױיגן,
ער האָט זי פעסט צוגעבּונדן צום מיש, גענומען זיין מעטער און אַראָפּגענומען פריער איין בּעלמע, דערנאָד די אַנדערע, / די אָפּעראַציע האָט זיף פולקום טײינגעגעבּן, - און די קאץ אין ועהענדיק געװאָרן,. אין א קורצע צייט אָרום האָט ער באַ יאר 8 קאַץ אויך אַראָפּגענומען 8 בּעלמט. נאָכדעם האָט ער אַ סך מאָל איבּערגעחורט די אָפּעראַציע און זעלטן ווען זי האָט זיך אים נים פֿינגעגעבן, נאָך יערן מאָל פלענט ער אַלץ מראַכטן;
--,דאכט זיך, אַן איצט קען מען שוין מאַכן לאהן די אָפּעראַציע, מיין האַנט איז שוין גענוג פלינק און גרינג.י נאָר ער האָט אַלץ ניט געקאָנט פּועלן בּאַ זיך און זיך אַלץ געשלאָגן מיט דער דעה, ;נין! איך װעל בּעסער נאָך אָפ. ואַרטן און וועל נאָך 8 מאָל מאַבן א פּראָכּע!", אָנדערהאַלבן יאָר האָט ער געװאַרט און האָט אַלץ געמאַכט אַ פרוב נאָף א פּרוֹב. דער אומגליק מיט זיינע קינדער האָט אים אויס. געלערנט צו זי פּאָרזיכטיק, מו:כל-סוף האָט ער אָבער בּאַשלאָסן צו מאַכן די אָפּעדאַציע איז אַרײ} צו לאהן אין צימער און האָט איר אָנגעזאָגט רי גוטע בּשורך ,
---,פר'יי. זיך לאה, איך קען דיך זעהענדיק מאַכװי
דערהערט די װערטער, האָט זיך לאה זעער דער. שראָקן, 'צי איז ער הלילה ווידער פון זינען ניט אַראָפּ?? אין איר איינגעפאַלן, גאָר יצחק האָט װידער געאָגט צו אי-
--- "יע, לאה, דן וועסט ווידער דערועהן די זון דעם הימל, די גרינע װעלדער!!!"---לאח האָט פֿאַרשטאַנען, אַז יצחק מיינש דאָס אויף אַן אמח, זי איז בּלאַם געװאָרן און האָם מיט טרערן אין רי אױיגן געפרענט, צי ער אין זיכער. א
די אָפּעראציע | װעט זיך אים אַינגעבּן, = צי האָבן אים די איכּערגעקומענע צרות ניט אויסגעלערנם צו זיין פּאָרױכטיק,
--פייערע מיינע, --- האָט איר יצחק געענטפערט.--- זי ויסן, אַז אינזער אומגליק האָט מיר א סך אויסגעלערנט, דער אמת בּלייבּט אָכּער אַלעמאָל אַן אמת, איך וויים, װאָם אי ריד איך טראַכט שוין לאַנג װי צו מאַכן דיך ועהטן. דיק!' -- לאה האָט זעער ליב געהאַט איר מאַן און האָט זיך פֿאַרלאָון אויף אים,
--- טו יט מיר. װאָס דו וילפט, איך בִּין נרייט אַלץ אַריבּערצוטראָגן, אַכּי נאָר דיך, מיין פריינד, צו זעהן,
---מאָרגןוועלן מיר זיך זעהן!---האָט ער געזאָגט צי איר.
אויף מאָרגן אינדערפרי האָט ער זי אַװעקגעלײנט אויף א סאָפּע און האָט צו איר אַזי געזאָגט! ---,לאה. טיט די לעצטע כוחות ליד צו עטלאַכע מינוט!" ער האָט גענומען זיין שאַרפן בעסער = און האָט זיך צוגערירַט צו איר אויג,
זיין האַנט האָט ניט געציטערט, גיך און פלינק האָט ער אַראָפּגענומען די בּעלמע פון איר לינקן אויג, לאה האָט אַפּילן קין געשרײ ניט געטאָן,, זי האָט מיט אַמאָל דערועהן דעם מאַן, --- טייערער מײנער! האָט זי אויסגעשריען --- מיין פּאַרלאַנ; איז מקוים געװאָרן --- איך. האָבּ דיך ווידער דערועהן!
זי האָט געװאָלט אויפשטיין, נאָר יצחק האָט זי אִם. געהאַלטן,
--- לאה, איך האָב אָפּנעטאָן נאָר 8 האַלבּע אַרבעטו
און ער האָט ווידער גענומען דעם מעסער און האָט אַראָפּנענומען די בּעלמץ פון דעם רעכטי אױיג,
לאה האָט אָנגעהױבּן צו זעהן אויף בּיידע אויגן,
-- נאָך עטלאכע טעג מוזטו צוליירן, ---לאח האט יצחק
געזאָגט צו איר -- איצטער מוזמו עטלאַכע מעג ליגן מים פֿאַרבּונדענע אויגן, גיז די וואונדן װעלן זיך אינגאַנצן פאַר, הײלן, -- לאה האָט געטאָן אַלץ, װאָם יצחק האָט איד געוזײםן, אין עטלאֿכע טעג אַרום האָט יצחק אַראָפּגענומען פון אירק אויגן דעם באַנדאַוש,
-- איצטער -- האָט ער געזאָנט צו איר -- קענסמו ווידער אָנקוקן גאָטם װעלט! לאה האָט אַ קוק געמאָן אױפֿן מאַן און האָט זיך פונאַנדערגעװײנם פֿון פרײיד, זי אין אים גע: פאַלן צו די פים און האָט אים אָנגעהױבּן צו קושן די הענט,,,
בּאַלד האָט מען זיך אין גאַנץ שטאָט דערוואוסט, 8ז יצחק האָט ועהענדיק געמאַכט זי פרוי. אַלע האָבּן זיך זעער געוואונרערט, וואָם ער, דער געשטראָפּטער, האָט דאָס מאָל אויך ניט מורא געהאַט אויסצופרובן זיין אָפּץ, ראַציע אויף דער אייגענער פרוי, איצטער האָבּן אַלע פֿאַרשטאַנען, אַן יצחק איז אַ גרויסער מענטש, זיין שם איז געװאַקסן און געװאַקסן,
אײנטאָל אין צו אים אַרײנגעקומען אַ פרוי, ועער רייך אָנגעמאָן, זי איז אים געפאַלן צו די פים און האָט אים גענומען בעטן רחמים, ער זאָל ראַטעװען איר זון. יצחק האָט זי אױפּגעהױיבּן און האָט זי פנאַנדערגעפּרעגט, װואָם מיט איר זון איז,
און זי האָט אים דערציילט, אַז גולנים זיַנען בּאַפּאַלן איר. וון, האָבּן אים פאַרוואונדעם און ער האָט פאַרלאָרן ועער 8 סך בַּלוט. ער לינם אױפֿן טױטן-בּעט אין אַלע דאָקטוירים האָבּן אים אָפּגעואָגט רעם לעבן,
-- ראַטעווע טײין זון -- האָט זי זיך געבּעטן -- גים איבער אין אים מיין בּלוט, געסער װעל איך שטאַרבּן אײירער ערן
יצחק האָט איר געזאָגט, אַז איבּערגיסן בּלוט קאָן ער אַפילן יא דאָס איז אָבּער זעער 8 געפּערלאַכע זאַך. די פרוי האָט געקלאָגט און אי ניט אָפֿגלטראָטן, --- "דעם פּױפּטט --- האָט זי געמענהט --- האָבן אויך אַלע דאָקטױירים אָפּגעזאָגט דעם לעבּן --- און דו האָסט אים דאָך געראַטעװעט, דרי יאָר נאָך דער אָפּעראַציע האָט ער געלעבּט גאָר דו קאָנסט ראַטעװען מײן קינדו,. ראַטעװע אים און קיין זאך װעט מיר
ניש זײַן צו טײער דיך צו בּאַפּרידיקןן,
יצחק-האָט רחמנות געקראָגן. אויף דער אומגליקליכער פרוי, ער האָט אָבּער בּאַ זיך ניט געקאָנט פּועלן אָנצונעמען ז'ך מאַכן די אָפּעראַציע. ער האָט זיך דערמאָנט אָן דעם מוים פן זיינע קינדער. ער האָט דערועהן דאָס בּילר, וי
| זי צאַפּלען זיך פּאַרן מוים,,,
דער צער פון דער פרוי איז אָצּער געוועזן ועער גרוים און ער האָט זיך אָנגענומען, | יי
איך דאַרף ניט דײן געלט! --- האָט ער געזאָגט צו איר -- איך װעל איבּערגיסן דײין בּלוט צום זון נאָר מיט איין . תּנאי! מואָל דערנאָך צו מיר קיין מענות ניט האָבן, מאָ מער װעט עמיץ פון אַייך שמאַרבּן, |
--- אן דיין הילף װועט מײן וון טי וי סײ שמאַרבּן,--- האָט די פּרוי פרײלאַך געואָגט, --- מיין לעבּן איז מיר ניט טײער, . -+ |
יצחק האָט גענומען די. נויטיקע אינסטרומענטן און איז אַװעק יצו איר = אַהײם. זי האָט אים ארײנגעפירט צום קראַנקן, ער האָט דערזעהן א שיינעם בּחור, װאָס איז גע. לעגן בּלאַס וי א טוך, כּמעט װי טוט
יצחק האָט דך גענומען צו דער אַרבּעט. ער האָם אָנגעהױבּן איבּערצוגיסן דער מומערם בּלוט צום זון,
--- 56 --
פּאַר דער גאַנצער צײט האָט זיין האַנט קיין צימער נים געטאָן, די אָפּעראַציע האָט זיך פולקום אַינגעגעבּן, די מוטער מיטן זון זיינען בּיירע געבּליבּן לעבן,
אַ גאַנצע נאַכט איז יצחק געשמאַנען איבּערן בַּחור און אַכטונג געגעבּן אויף אים, אַן די ערשטע שמראַלן פון דער זון האָבּן אַרײנגעשײנט. אין צימער, האָט זך יצחק אָנגעמאָן און זיך געועננט מיט זי, | -- איצשער. בִּין איך רואיק --- האָט ער געואָגט, איך בּין זיכער, אַז איר װועם בּידע זײין געזונט און שטאַרק,
די גליקליכע מוטער האָט אִים ניט געואוסט וי אָפּצוראַנקען,
און גײענדיק אַ היים צוריק איז יצחק'ן געוועון אַװי גוש אויפן האַרצן!
דער אמת איו געבּליבּן אַן אמת, די צרות, װאָס ער איז אױםגעשטאַנען, האָבּן אים פאָרט ניט געקענט רעדװוײון, אַז ער אי אומגערעכט,
געקומען אַהײם האָט ער געאָגט צו לאהן;
---,פריי זיך, לאה! איך האָבּ מיט הצלחה איבּערגענאָסן בּלוט, דו זעהסט, אַן דער אמת בּלײיבּט אַלעמאָל אַן אמת ער האַלט אויס די גרעסטע נסיונות. און קײין זאך אין דער וועלש װעט אים ניש אָפּלײקענען,'
-- 37 =
ווילנער פארלאג פז בּ. א. קלעצקין.
------ = װילנשָץ קליין סטעטן גאס 93. ---...
ואקו. יי וו המו
== פארן שולן אוו קינדעד ב===-ש
ר, האכבּערג--- די נײַע שוטי אילוסטרירט געבּ.
ל. ח, יפה---דער שׁוש חבר פארן צװײיטן און דריטן יאר
ק ושיטומירסקי און ד. האכ בּערג--מעטאדישע אגװײיזונגען צו דער נײער שול,
ל. בּראווארניק און ם, לעוויטאן.--אדיפמעטישע אויפגאבן פארן ערשטן לערן יאר בּ. 1 פאר קינ, דער געבּ, באנד }1 פאר לעהרער
=== קינדער ליטעראטור 3==-2
1) דער קאטער אין שטיוול
7) דער פּוילער פוֹקם און די קלוגע חון. 9) פּערעלע וואסער טראפן,
4) די קוקאווקע,
9) דער פראש-קיניג,
5 דער וואלף און זבּן ציגעלאך.
?) דער שטערן קינד--נאך א, אואײלר. 0) די פאלענדע שטערן.